A. Bu yıl, Faşizme karşı Dünya Savaşı ve Çin'in Japon saldırısına karşı Direniş Savaşını Zaferinin 60. yıldönümüdür. Ortaya çıkan en belirgin sonuçlardan biri, büyük zaferden sonra Çin'in Tayvan üzerindeki egemenliğini yeniden kazanmasıdır.
Tayvan, en eski zamanlardan beri Çin'e ait olmuştur. Farklı dönemlerdeki Çin hükümetleri, Tayvan üzerinde yetki sahibi olan idari birimler oluşturmuştur. 1894 yılında, Japonya Çin'e karşı bir saldırı savaşı başlatmıştır. Takip eden yılda, yenilginin sonucunda, Qing hükümeti, Tayvan'ı Japonya'ya bırakarak Shimonoseki Antlaşmasını imzalamaya zorlanmıştır. 1937 yılında, Çin Halkı Japon saldırısına karşı tüm çabalarıyla bir direniş savaşına girmişlerdir. Japonya'ya karşı savaş bildirgesinde, Çin hükümeti Japonya ile imzalanmış tüm haksız antlaşmaların iptal edildiğini ilan etmiştir. 1 Aralık 1943 tarihinde, Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Büyük Britanya şu ifadeyi içeren Kahire Bildirgesini çıkardı: "Üç büyük Müttefikin amacı, Japonya'nın 1914'teki Birinci Dünya Savaşından bu yana Pasifik'te el koyduğu veya işgal ettiği tüm adalardan çıkarılması, ve Japonya'nın Çin halkından çalmış olduğu, Mançurya, Formosa (Tayvan) ve Pescadores (Penghu) gibi tüm toprakların Çin'e geri verilmesidir." 26 Temmuz 1945 tarihinde, Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Büyük Britanya "Kahire Bildirgesinin koşulları uygulanacaktır." şeklinde bir yinelemenin duyurulduğu Potsdam Bildirisini imzalamıştır (daha sonra Sovyetler Birliği de bu bildiriye uymuştur). 15 Ağustos 1945 tarihinde, Japonya çekildiğini ilan etmiş, Potsdam Bildirisi ve Kahire Bildirgesini koşulsuz olarak kabul etmiş ve Tayvan'ı Çin'e geri vermiştir. Bunun üzerine, Tayvan yeniden Çin topraklarına katılmış ve Çin egemenliği altına alınmıştır.
B. Tayvan nasıl bir sorun haline geldi? Kısacası, bu durum sadece Kuomintang (Milliyetçi Parti) tarafından başlatılan Çin iç savaşının ardından ve yabancı güçlerin müdahalesi yüzünden bir sorun haline gelmiştir.
Japon saldırısına karşı yapılan direniş savaşı zaferinden sonra, Kuomintang güçleri halkın coşkulu barış isteğini hiçe saymış ve ülke çapında anti-popüler bir iç savaş başlatmıştır. Çin halkı bir özgürlük savaşıyla tepki vermeye zorlanmış ve nihayet Nanjing'de bulunmuş olan "Çin Cumhuriyeti" hükümetini devirmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti, Pekin'de 1 Ekim 1949 tarihinde ilan edilmiştir ve yeni Halk Cumhuriyeti hükümeti Çin'in tek yasal hükümeti olmuştur. Kuomintang güçlerinden bir grup askeri ve siyasi yetkilileri Tayvan'a sığınmış, ve o zamanın ABD idaresinin de desteğiyle, Boğazın iki tarafındaki ayrılığı yaratmıştır. Tayvan ve Çin ana toprakları geçici bir ayrılık döneminden geçmiştir, fakat bu durum Tayvan'ın Çin'in ayrılamaz bir parçası olduğu gerçeğini değiştirmemiştir.
C. Son 50 yıl boyunca, Çin halkı ülkenin barış içerisinde yeniden birleşmesi için çok çalışmıştır. 1979 yılından bu yana Çin hükümeti barışçıl yeniden birleşme politikasını benimsemiş ve aşama aşama bilimsel bir kavram olan "bir ülke, iki sistem" kavramını geliştirmiştir. Bu temel ilkenin kilit özellikleri ve buna ilişkin politikalar şöyledir:
(1) Sadece tek bir Çin. Dünya üzerinde sadece bir tane Çin vardır, Tayvan Çin'in ayrılamaz bir parçasıdır ve Çin merkezi hükümetinin yeri Pekin'dedir. Bu, Tayvan meselesinin barışçıl bir şekilde çözümlenmesi için bir ön koşul olmasının yanı sıra herkes tarafından kabul edilmiş bir gerçektir.
Çin Hükümeti, Çin'in egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ikiye ayırmak için tasarlanmış tüm söz veya eylemlere kesinlikle karşıdır. Çin Hükümeti, "iki Çin", "bir Çin, bir Tayvan", "bir ülke, iki hükümet" veya "Tayvan'ın bağımsızlığı" anlamına gelebilecek tüm teşebbüs ve eylemlere karşı çıkmaktadır. Boğazın her iki tarafındaki Çin halkı, tek bir Çin olduğuna inanmaktadır ve ulusal olarak yeniden birleşmeyi benimsemektedir. Tayvan'ın Çin'in ayrılamaz bir parçası olarak statüsü kesindir ve değiştirilemez. Tayvan için "kendi kaderini tespit etme" söz konusu değildir.
30 Ocak 1995 tarihinde, Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin Tayvan Boğazının iki tarafı arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi ve Çin'in barışçıl şekilde yeniden birleştirilmesini desteklemek için sekiz öneri getirmiş, ve açık bir şekilde belirtmiştir: "Tek-Çin İlkesine bağlı kalmak barışçıl şekilde yeniden birleşme için esastır ve bir ön koşuldur."
(2) İki sistemin aynı anda var olması. Tek Çin terimi, anakarada sosyalizm ve Tayvan'da kapitalizm aynı anda var olabilir ve biri diğerini içerisine almadan yan yana uzun süre kalkınabilir. Bu kavramda, Tayvan'daki gerçek durum ve oradaki yurttaşlarımızın çıkarları büyük ölçüde göz önünde bulundurulmuştur. Bu durum, yeniden birleştirilmiş bir Çin devlet sisteminde benzersiz bir özellik ve önemli bir yenilik olacaktır.
Yeniden birleşmenin ardından, Tayvan'ın şu andaki sosyo-ekonomik sistemi, yaşam tarzı ve ayrıca yabancı ülkelerle olan ekonomik ve kültürel bağları aynı kalacaktır. Ev ve arsaları da içeren özel mülkiyetler, sahip olunan işler, yasal miras ve ada üzerindeki denizaşırı Çinli ve yabancı yatırımların tümü yasalarla korunacaktır.
(3) Yüksek derecede özerklik. Yeniden birleşmeden sonra, Tayvan bir özel yönetim bölgesi haline gelecektir. Yüksek derecedeki özerkliği ile, Çin'in diğer eyaletleri ve bölgelerinden farklı olacaktır. Kendi yönetim ve yasama güçlerine, bağımsız yargı ve ada üzerinde hükümde bulunma hakkına sahip olacaktır. Kendi partisini, siyasi, askeri, ekonomik ve mali işlerini yürütecektir. Yabancı ülkelerle ticari ve kültürel anlaşmalar imzalayabilir ve dışişlerinde belirli hakları kullanabilir. Kendi askeri güçleri olabilir ve anakara adaya asker veya yönetici personel göndermeyecektir. Diğer yandan, özel yönetim bölgesi hükümeti temsilcileri ve Tayvan'ın farklı çevrelerinden kişiler, merkezi yönetimde üst düzey görevlere atanabilir ve ulusal işlerin yürütülmesinde yer alabilir.
(4) Barış görüşmeleri. Ülkenin barışçıl yollarla, temas ve görüşmeler vasıtasıyla yeniden birleştirilmesini sağlamak, tüm Çin halkının ortak gayesidir. Boğazın her iki yakasındaki halk Çinlidir. Çin'in toprak bütünlüğü ve egemenliğinin bölünmesi ve Çin halkının kardeş katili olmaya sürüklenmesi, herkes için büyük bir trajedi olacaktır. Barış içerisinde yeniden birleşme, Çin halkının bağlılığını büyük ölçüde arttıracaktır. Tayvan'ın sosyo-ekonomik istikrar ve kalkınmasına kolaylık sağlayacak ve Çin'in bir bütün olarak yeniden ortaya çıkışını ve refahını destekleyecektir.
Düşmanlığa son vermek ve barış içerisinde yeniden birleşmek için, iki tarafın mümkün olan en yakın zamanda temas ve görüşmelere başlaması gereklidir. Tek Çin amacına yönelik olarak, her iki taraf da görüşmelerin koşulları, hangi parti, grup ve kişilerin katılabileceğinin yanı sıra da Tayvan tarafı için diğer endişe duyulan konular da dahil olmak üzere, tüm hususları tartışabilir. Her iki taraf da masaya oturup konuştuğu sürece, her zaman karşılıklı olarak kabul edilebilir bir çözüm bulabilirler.
Boğazın her iki yakasındaki mevcut durumu göz önünde bulundurarak, Çin hükümeti karşılıklı saygı, tamamlayıcılık ve karşılıklı fayda ilkesine dayanarak, şu anda beklemede olan iki tarafın yeniden birleşmesi eyleminin ekonomik işbirliği ve diğer etkileşimleri aktif olarak desteklemesi gerektiğini önermiştir. Ülkenin barış içerisinde yeniden birleştirilmesinin yolunu açmak amacıyla, doğrudan ticaret, posta, hava ve denizyolu hizmetleri ve iki yönlü ziyaretlerin başlatılması gereklidir.
Barışçıl şekilde yeniden birleşme, Çin hükümetinin yerleşmiş bir politikasıdır. Fakat, tüm egemen devletler, egemenliği ve toprak bütünlüğünü korumak için gerekli gördüğü yollara başvurma hakkına sahiptir. Çin Hükümeti, herhangi bir yabancı güce veya Çin'i bölmeye çalışan insanlara karşı, kendi içişlerini yürütmek için kullanabileceği yöntemler hakkında herhangi bir taahhütte bulunma yükümlülüğü altında değildir.
D. Dünyada sadece tek bir Çin vardır ve Tayvan Çin'in ayrılamaz bir parçasıdır. Bu, anavatanlarında ve yurtdışında bulunan Çinlilerin ortak düşüncesidir ve bu düşünce Birleşmiş Milletler ve dünyadaki ülkelerin büyük çoğunluğu tarafından tanınmaktadır. Türkiye hükümeti, Çin Halk Cumhuriyeti hükümetinin tüm Çin'i temsil eden tek yasal hükümet olduğunu tanımakta, tek-Çin politikasını onaylamakta ve Çin'i egemenliği ve toprak bütünlüğünde desteklemektedir. Çin hükümeti, Türkiye'nin Tayvan meselesine ilişkin politikasını yüksek düzeyde taktir etmektedir.